Ülkemiz Tarihinde Zeytincilik

ÜLKEMİZ TARİHİNDE ZEYTİNCİLİK ‘’Arkeolojik kazılarda ilk zeytin bulgularına MÖ 43 bin yıl öncesinde rastlansa da genel kanı zeytin yetiştiriciliğinin ilk olarak MÖ 8000’de Akdeniz’in doğusunda başladığı yönündedir.

Arkeolojik buluntular ve yazılı belgeler incelendiğinde , zeytin yetiştiriciliği ve zeytinyağı üretiminin Anadolu ‘nun eski medeniyetlerinden Hititler’de yapıldığı görülmüştür. O dönemde zeytinyağı üretiminin yanı sıra ticaretinin de söz konusu olduğu söylenmektedir. Hitit metinlerinde MÖ 2000-12—‘lerde Kilikya Ovası’nda (Çukurova) zeytincilik yapıldığı anlaşılmaktadır. Yağ teknolojisine ait arkeolojik izler zeytinyağı üretilen ilk işliklerden birinin Urla’da yer alan Klazomenai antik kentinde olduğunu göstermektedir. Diğer işliklerin izleri ise Salihli Sarde’te , Kumkuyu Akkale’de ve Silifke’de rastlanmıştır’’((Derin Köklerin Meyvesi zeytin yağı,Jale Balcı & Müge Nebioğlu,2022:30-31).

‘’Mitolojiye göre Kekrops’un kurduğu Atina kentine Athena’nın isminin verilmesi iki tanrı arasında geçen bir yarışmanın sonucudur. “Poseidon ve Athena yeni kurulan şehre kendi adlarının verilmesini istemektedirler. Zeus’’un çözümü ise hangisi insanlığa daha elverişli ve daha faydalı bir iş yapabilirse Kekrops’un kurduğu şehre onun adı verilecektir. Poseidon üç dişli yaba ile deniz kenarındaki kayaya hızla vurur, azgın bir at çıkar ve kişneyerek kaçar sıra Athena’ya gelince o elindeki mızrağını yavaşça yere dokundurur ve dalları meyvelerle dolu gümüş renkli zeytin ağacı çıkar”.

Buradaki simgeselliğin iki anlamı vardır: Birincisi savaş arabalarını çekecek olan atın hiçbir zaman zeytin ağacı kadar faydalı olamayacağı, ikincisi ise barışın simgesi olan zeytinin, savaşın simgesi olan ata üstün gelmesidir. İnsanlar için barış savaştan daha hayırlıydı bu nedenle yarışma sonucunu belirlemek için katılan diğer tanrılar Athena’yı alkışladılar ve şehre onun ismini verdiler’’ (Can, 1994: 48- ANTİK ÇAĞDAN GÜNÜMÜZE BİR ŞİFA KAYNAĞI: ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞININ HALK TIBBINDA KULLANIMI ∗ Melike KAPLAN, Seda KARAÖZ ARIHAN).

Yunan mitolojisi dışında Akdeniz dünyasının yaşam kaynağı niteliğini taşıyan ve ölmez, kadim ağaç olarak adlandırılan zeytinin Tanrı tarafından insanlığa armağan edilmesi, kutsal kitaplardan birçok farklı şekilde anlatılır.

Zeytinin ilk çıkış hikayalerinden biri ; cennetten kovulan Hz. Adem’le ilgilidir. Hz. Adem yaşamının sonuna geldiğinde üçüncü oğlu Şit’i cennet bahçesine gönderip Tanrı’dan onu ve insanlığı affetmesini diler. Cennetin bekçisi öelek Mikail onun dilediğini kabul eder. Hayat ağacından üç tohum koparıp Şit’e verir. Ve babası öldüğünde bu tohumları onun ağzına koyar ve gömer. Kısa zaman sonra mezardan üç fidan filizlenir. Bu üç fidanın Akdeniz bitki örtüsünün tipik ağaçlarından zeytin,sedir ve selvi olduğu tahmin edilmektedir’’(Derin Köklerin Meyvesi zeytin yağı,Jale Balcı & Müge Nebioğlu,2022:13)

‘’Zeytin ağacının anavatanı Güney Ön Asya olarak kabul edilmektedir (Hehn, 2003: 73). Bölge, günümüzde Doğu Akdeniz ile ülkemiz sınırları içerisindeki Hatay, Gaziantep ve Kahramanmaraş dolayları olarak kabul edilir (Dara, 2010 :473). Gen merkezi konusunda çeşitli görüşler bildirilmesine rağmen Olea europea’nın asıl yurdunun Güneydoğu Anadolu özellikle Mardin, Maraş ve Hatay arasında kalan bölge olması güçlü bir olasılık olarak görülmektedir (Ünsal, 2011: 13). Bir diğer görüş de 3. Binin 2. Yarısından beri yetiştirildiği Suriye’nin, zeytinin anavatanı olduğu şeklindedir (Özdizbay, 2004:23). Konu üzerinde farklı yorumlar yapılsa zeytin’in, M.Ö. 4000’lerde, ilk kez Samiler tarafından ıslah edildiği ve bir kültür bitkisi haline getirildiği düşünülmektedir (Diamond, 2008:151) . Bu nedenle en erken kullanımının da bu coğrafyada olması doğal bir sonuçtur. Yemeklerde, kurban törenlerinde, yakmak için lambalarda, saçın parlatılmasında ya da vücudun ovulmasında olduğu gibi birçok kullanım alanının varlığı bilinmektedir (Hehn, 2003: 73)’’(ANTİK ÇAĞDAN GÜNÜMÜZE BİR ŞİFA KAYNAĞI: ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞININ HALK TIBBINDA KULLANIMI ∗ Melike KAPLAN, Seda KARAÖZ ARIHAN). ‘’ Defnelia olive ixir bizim için ölümsüzlüğü ifade eden zeytin ağacının mucizevi şifa besini ve cennetten bir hediye. İnsanların hayat mücadelesine bereket, barış, besin, ısı ve ışık kaynağı olarak çok büyük katkılar sunuyor ve bu da hem zeytin ağacını hem de zeytinyağını bizler için çok kıymetli kılıyor… ‘’

Kurucu Özden Gözlüklü Saka